متخصصان قلب وعروق بر این باورند که وضعیت بیماری های قلب و عروق و شیوع سکته قلبی جوانان در کشورمان نگران کننده است و هرچه زودتر باید برنامه ای جامع تدوین کرد و گام های جدی تری در مسیر جلوگیری از بروز آن برداشت.

برای اطلاعات بیشتر درباره این موضوع با دکتر محمدرضا رجبی، متخصص قلب و فلوشیپ فوق تخصصی آنژیوگرافی و عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی شاهد گفت وگو کردیم:

▪ آقای دکتر! آیا واقعا بروز سکته قلبی بین جوانان بیشتر شده است؟

بله، آمارها نشان می دهد که سن بروز سکته قلبی نسبت به دهه های قبل رو به کاهش است. اگر در گذشته سکته قلبی بیشتر در سنین ۶۰ سال به بالا اتفاق می افتاد، امروزه بروز آن را به وفور در سنین بین ۳۰ تا ۴۰ سالگی نظاره می کنیم. بیشترین علت مرگ ومیر در کشورمان، سکته قلبی و سایر بیماری های قلبی عروقی است.

▪ آیا علت های آن بررسی شده اند؟

علت های شناخته شده به ۲ گروه اصلی و فرعی تقسیم می شوند؛ علل اصلی عبارتند از: پرفشاری خون، دیابت، نشانگان متابولیک، چاقی و اضافه وزن، کم تحرکی، اختلالات لیپیدها مثل افزایش کلسترول و تری گلیسیریدها، HDL پایین، استرس، تنش های شغلی و عصبانیت و جنسیت (مرد بودن). این موارد تشکیل پلاک را سریع تر می کنند و بروز سکته را جلو می اندازند. در سال های اخیر، موارد دیگری را به علل اصلی افزوده اند؛ اختلال های التهابی در بدن، افزایش عواملی مثل فیبرینوژن. افزایش انعقادپذیری پلاکت ها هم می توانند میزان پلاک را افزایش دهند. گرایش جوانان به انواع جدید مواد مخدر مثل کراک و کوکایین نیز باعث گرفتگی عروق کرونر و سکته قلبی می شود. آلودگی هوا، صنعتی و ماشینی شدن زندگی، مصرف غذاهای پرکالری، پرچرب و شیرین، افزودنی های شیمیایی به غذاها سن سکته را پایین آورده است.

▪ سکته چگونه اتفاق می افتد؟

سکته قلبی ارتباط مستقیمی با تشکیل پلاک های (مواد چربی) آترواسکلروتیک عروق کرونر دارد. البته روند تشکیل پلاک ها به طور طبیعی از ۲۰ تا ۳۰ سالگی آغاز می شود ولی عوامل گفته شده در طول زندگی به این روند سرعت می بخشند. سکته وقتی اتفاق می افتد که در یکی از رگ های خونرسان به قلب که کرونر نام دارد، پلاک تشکیل می شود و تنگی پدید می آورد. هرگاه پلاک دچار آسیب و پارگی شود، لخته ایجاد می کند و خونرسانی به عضله قلب انجام نمی شود. قلب برای خونرسانی و پمپاژ به خون و تغذیه مناسب نیاز دارد. نرسیدن خون و اکسیژن کافی، باعث نکروز (مردن) سلول های عضله قلبی می شود و در نتیجه آن قسمت از بافت مرده دیگر توان عملکرد نخواهد داشت. همین ناتوانی باعث نارسایی قلبی، اختلال ریتم قلب، افت کارکرد قلبی، ایست قلبی و درنهایت مرگ می شود.

▪ سکته قلبی معمولا چه نشانه هایی دارد؟

شاخص ترین علامت، درد شدید قلبی است که از پشت استخوان جناغ شروع می شود و با فشار روی قفسه سینه و گاهی هم تنگی نفس همراه است، به گونه ای است که حتما در بیمار نگرانی ایجاد می کند اما سکته ها همیشه علامت دار نیستند؛ مثلا افراد مسن، دیابتی و مصرف کنندگان موادمخدر ممکن است هیچ گونه درد و علامتی نداشته باشند و متوجه سکته قلبی خود نشوند. شدت سکته قلبی و عارضه بر جای گذاشته، به وسعت درگیری عروقی بستگی دارد.

▪ لطفا در این باره کمی بیشتر توضیح دهید.

گاهی روند آترواسکلروتیک عروق کرونر می تواند وسیع باشد یعنی در تمام شاخه های عروق کرونر پلاک های متعددی شکل بگیرد و تنگی ها متعدد باشند. در بیماران دیابتیک این شدت گرفتگی و درگیری تمام عروق را بیشتر می بینیم. هرکدام از این گرفتگی ها می تواند به تدریج روند

سکته قلبی را تسهیل کند و فرد در یک دوره چندساله، چندبار دچار سکته شود و هر بار قسمتی از قلب عملکردش را از دست بدهد.

 ▪ فرض کنیم فردی دچار سکته شده است. در شهرهای بزرگی مثل تهران رسیدن به بیمارستان کار دشواری است. قبل از دسترسی به پزشک چه باید کرد؟

اولین اقدام باید تماس با اورژانس (۱۱۵) یا نزدیک ترین فردی که بتواند به بیمار کمک کند، باشد و اگر واقعا شک و ظن به سکته قلبی می رود، می توان قبل از رسیدن به اولین مرکز درمانی، با مصرف آسپیرین جلوی تشدید آن را گرفت ولی سکته خطرناک است و به هیچ وجه در این مورد نباید سهل انگاری داشت و باید هرچه سریع تر به بیمارستان مراجعه کرد.

▪ خیلی از جوانان دچار تپش قلب هستند. آیا این می تواند زمینه ابتلا به یک بیماری قلبی جدی یا بروز سکته قلبی باشد؟

تپش قلب یک علامت غیراختصاصی و بسیار شایع به خصوص بین جوانان است. تپش قلب ثانویه به علل حاشیه ای مثل استرس، هیجان ها و مشکلات و بیشتر مواقع خوش خیم است و در صورتی که به تازگی شروع شده و آزاردهنده باشد، به پیگیری نیاز دارد. ایست قلبی در جوانان زیر ۳۰ سال هم ممکن است اتفاق بیفتد ولی بسیار نادر است. اختلالات مادرزادی که منجر به ضخامت بیش از اندازه بطن چپ می شود یا مشکلات دریچه ای مادرزادی و نقص در شکل گیری حفره های قلبی در بروز ایست قلبی زودرس نقش دارند ولی موارد نام برده شده با سکته قلبی تفاوت دارد.

▪ توصیه آخر؟

با نگاه اجمالی به وضعیت زندگی مان و بهبود بخشیدن به آن و دور شدن هرچه بیشتر از عوامل خطرزا امید می رود که بتوانیم از ابتلا به این بیماری ناخوشایند، ناتوان کننده و گاه مرگ آور جلوگیری کنیم.

   پرنیان پناهی