بیماری مزمن کلیوی (CKD ) همچنین نارسایی مزمن کلیوی نیز نامیده می شود و این بیماری سبب تخریب کلیه ها می شود. این بیماری پیشرونده و برگشت ناپذیر است. کلیه های شما یک بخش اساسی از بدن شما هستند. آنها وظایف مانند ( کمک به حفظ تعادل مواد معدنی و الکترولیت هایی مانند ( کلسیم، سدیم و پتاسیم )، تولید سلول های قرمز خون، حفظ تعادل اسید و باز خون، دفع مواد زائد محلول در آب از بدن ) را به عهده دارند.

درمان برای بیماری مزمن کلیه معمولا با کنترل علت زمینه ای، برای کند کردن روند پیشرفت آسیب کلیوی، تمرکز دارد. بیماری مزمن کلیه می تواند به مرحله نهایی نارسایی کلیه، پیشرفت کرده که بدون فیلتر مصنوعی ( دیالیز ) یا پیوند کلیه این بیماری کشنده است.

چه عواملی باعث بیماری مزمن کلیه می شود؟
شایع ترین علل بیماری مزمن کلیوی، فشار خون بالا و دیابت هستند.
هر کلیه حاوی حدود یک میلیون واحد فیلتر بسیار ریز عملکردی بنام نفرون می باشد. هر بیماری که سبب زخم و اسکار این واحد فیلتر شود موجب بیماری کلیه می شود. دیابت و فشار خون بالا می تواند هر دو به نفرون آسیب برساند.

فشار خون بالا می تواند به رگ های خونی کلیه ها، قلب و مغز صدمه بزند. به طور کلی، بیماری های رگ های خونی برای کلیه ها خطرناک است. کلیه ها حاوی تعداد زیادی عروق خونی هستند.

بیماری های خود ایمنی مانند لوپوس می تواند به رگ های خونی آسیب برساند و می تواند آنتی بادی بر علیه بافت کلیه ایجاد کند.

علل مختلف دیگر بیماری مزمن کلیوی مانند بیماری کلیه پلی کیستیک یک علت ارثی از بیماری مزمن کلیوی است. گلومرولونفریت می تواند با لوپوس ایجاد شود. همچنین این بیماری می تواند بعد از یک عفونت استرپتوکوکی ایجاد شود.

عوامل خطر برای بیماری مزمن کلیه
خطر بیماری مزمن کلیوی در سن بالای 65 سال افزایش می یابد این با احتمال بیشتر در آمریکایی های آفریقایی تبار، سرخپوستان آمریکایی و آمریکایی های آسیایی تبار رخ می دهد. سایر عوامل خطرساز برای بیماری مزمن کلیه عبارتند از مصرف سیگار، چاقی، کلسترول بالا، دیابت نوع 1 و 2، بیماری های خود ایمنی، بیماری کلیه انسدادی ( از جمله انسداد مثانه ناشی از هیپرپلازی خوش خیم پروستات )، تصلب شریان، سیروز و نارسایی کبد، تنگ شدن عروق تامین کننده کلیه، سرطان کلیه، سرطان مثانه، سنگ کلیه، عفونت کلیه، لوپوس، اسکلرودرما، واسکولیت، ریفلاکس مثانه به حالب ( برگشت جریان ادرار جریان به کلیه )
شناخت نشانه های بیماری مزمن کلیه

بیماری های مزمن کلیوی ( CKD ) تا حدود90 درصد از کلیه نابود نشود هیچ علامتی ندارد هنگامی که کلیه به شدت آسیب دید نشانه های بیماری مزمن کلیه مانند ( تورم اطراف چشم ( ادم اطراف حدقه )، تورم پاها ( ادم پدال )، خستگی، تنگی نفس، تهوع، استفراغ ( به خصوص در صبح و بعد از خوردن غذا )، بوی ادرار شبیه بوی تنفس، درد استخوان، پوست غیر طبیعی تیره یا روشن، شبنم اورمیک، خواب آلودگی، بی حسی در دست و پا، سندرم پای بی قرار، ناخن و موهای شکننده، خارش، از دست دادن وزن، از دست دادن توده عضلانی، کشش عضلات و گرفتگی، بروز کبودی و خونریزی، خون در مدفوع، سکسکه، تشنگی بیش از حد، سطح پایین تمایل جنسی، ناتوانی جنسی، بیخوابی، آپنه خواب ) پیدا می شود.

 تشخیص بیماری مزمن کلیه
تشخیص بیماری مزمن کلیوی با یک تاریخچه پزشکی آغاز می شود. تاریخچه خانوادگی از نارسایی کلیه می تواند سوء ظن شما را بالا ببرد. بنابراین می توانید سابقه فشار خون بالا یا دیابت را در نظر داشته باشید با این حال، آزمایش های دیگری برای تایید تشخیص بیماری مزمن کلیوی مورد نیاز است.

شمارش کامل خون - شمارش کامل خون ( CBC ) می تواند کم خونی را نشان می دهد. کلیه ها تولید اریتروپویتین می کنند این هورمونی است که باعث تحریک مغز استخوان به تولید سلول های قرمز خون می شود هنگامی که کلیه به شدت آسیب دیده باشد توانایی تولید اریتروپویتین کاهش می یابد. این سبب کاهش در سلول های قرمز خون می شود و کم خونی نامیده می شود.

الکترولیت ها -  CKDمی تواند روی سطح الکترولیت شما تاثیر بگذارد پتاسیم ممکن است بالا باشد و سطح بی کربنات ممکن است کم شود. ممکن است سبب افزایش اسید خون شود.

نیتروژن اوره خون ( BUN ) - زمانی که کلیه ها شروع به تخریب می کند BUN بالا می رود به طور معمول کلیه ها، محصولات تجزیه پروتئین را از خون پاک می کنند لذا پس از آسیب کلیه، محصولات جانبی ساخت اوره که یک محصول جانبی از تجزیه پروتئین است بالا می رود اوره چیزی است که ادرار بوی آن را می دهد.

کراتینین - در کاهش عملکرد کلیه، کراتینین افزایش می یابد. این پروتئین نیز به توده عضلانی مرتبط است

هورمون پاراتیروئید ( PTH ) - کلیه و غدد پاراتیروئید در تنظیم کلسیم و فسفر تداخل می کنند. تغییرات در عملکرد کلیه روی آزاد شدن PTH تاثیر می گذارد و در سراسر بدن روی میزان کلسیم تاثیر می گذارد

هنگامی که کلیه پیشرفت کند و به مرحله ( ESRD ) برسد هیپرفسفاتمی ایجاد می شود و سنتز ویتامین D دچار اختلال می شود با گذشت زمان، این باعث می شود کلسیم از استخوان آزاد شده و استخوان ضعیف شود.

جریان کلیه و اسکن - این بررسی های تصویربرداری عملکرد کلیه را نشام می دهد

سونوگرافی کلیه - این آزمایش اندازه گیری غیر تهاجمی کلیه ها و پروستات است و اگر مانعی وجود داشته باشد نشان می دهد.

تست های اضافی برای CKD عبارتند از:
بیوپسی کلیه
تست تراکم استخوان
سی تی اسکن شکم ( CT )
تصویربرداری با رزونانس مغناطیسی شکم ( MRI )

درمان بیماری مزمن کلیه
بسته به علت زمینه ای، بعضی از انواع بیماری های کلیوی می تواند درمان شود. هر چند اغلب بیمارهای مزمن کلیه، درمان ندارد. به طور کلی، درمان شامل اقدامات برای کمک به کنترل علائم و نشانه ها، کاهش عوارض و پیشرفت آهسته این بیماری است. بیماریهای مزمن کلیه، مزمن و برگشت ناپذیر است و لذا درمان برای بهبود بیماری زمینه ای تمرکز دارد. درمان می تواند سبب پیشگیری و درمان عوارض ناشی از CKD مانند ( اضافه بار حجم، نارسایی احتقانی قلب، کم خونی، استخوان های شکننده، از دست دادن وزن و عدم تعادل الکترولیتی ) شود.

داروهای فشار خون بالا - افراد مبتلا شدن به بیماری های کلیوی ممکن است فشار خون بالای آنها بدتر شود پزشک ممکن است داروهایی برای کاهش فشار خون توصیه کند که معمولا آنزیم تبدیل کننده آنژیوتانسین ( ACE ) مهار کننده یا مسدود کننده های گیرنده آنژیوتانسین II  که برای حفظ عملکرد کلیه است. داروهای فشار خون بالا در ابتدا می تواند عملکرد کلیه را کاهش و سطح الکترولیت را تغییر دهند بنابراین شما ممکن است نیاز به آزمایش خون مکرر برای نظارت بر وضعیت خود داشته باشید پزشک ممکن است به احتمال زیاد یک قرص آب ( دیورتیک ) و یک رژیم غذایی کم نمک را نیز توصیه کند.

داروها برای پایین آوردن سطح کلسترول - پزشک شما ممکن است داروهایی موسوم به استاتین را برای پایین آوردن کلسترول توصیه کند افراد مبتلا به بیماری مزمن کلیوی اغلب مبتلا به سطوح بالای کلسترول بد که می تواند خطر ابتلا به بیماری های قلبی را افزایش دهد.

داروهایی برای درمان کم خونی - در برخی شرایط، دکتر شما ممکن است مکمل هورمون اریتروپویتین ( uh-rith-roe-POI-uh-tin ) را توصیه کند گاهی اوقات آهن به آن اضافه می شود مکمل اریتروپویتین به تولید سلول های قرمز خون کمک می کند و ممکن است خستگی و ضعف در ارتباط با کم خونی را کاهش دهد.

داروها برای تسکین تورم - افراد مبتلا به بیماری مزمن کلیه ممکن است مایعات را در بدن احتباس کنند و این می تواند سبب تورم در پاها و همچنین به فشار خون بالا منجر شود داروهای دیورتیک ها می تواند به حفظ تعادل مایعات در بدن شما کمک کند.

داروها برای محافظت از استخوان - دکتر شما ممکن است مکمل کلسیم و ویتامین D را برای جلوگیری از استخوان های ضعیف و کاهش خطر شکستگی تجویز کند همچنین شما می توانید برای محافظت عروق خونی از آسیب های رسوب کلسیم ( آهکی شدت ) از  داروهایی که از میزان فسفات در خون شما بکاهد استفاده کنید برای داشتن یک رژیم غذایی با پروتئین پایین و سالم، برای به حداقل رساندن مواد زائد در خون، لازم است با یک متخصص تغذیه مشورت کنید

کنترل مشکلات زمینه ای، مانند فشار خون بالا و دیابت می تواند میزان آسیب کلیوی را کاهش دهد.
هنگامی که عملکرد کلیه به 10 درصد یا کمتر کاهش یابد نشانه های بیماری ظاهر شده و در این مرحله، ممکن است شما نیاز به دیالیز یا پیوند کلیه پیدا کنید.

زمانی که کلیه ها به کلی از کار افتاد و خاموش شد بیماری مرحله انتهایی کلیه نامیده می شود.

درمان مرحله نهایی کلیه CKD / ESRD عبارتند از
ترک سیگار
وعده های غذایی کم چرب
محدودیت نمک برای کنترل فشار خون و جلوگیری از اضافه حجم بار
رژیم غذایی با پروتئین محدود و کالری کافی برای حفظ وزن
رژیم غذایی با پتاسیم محدود شده
انجام ورزش کافی
تصفیه خون از طریق دیالیز
پیوند کلیه
محدودیت مایعات برای جلوگیری از اضافه حجم بار
محدودیت کربوهیدرات برای بیماران مبتلا به دیابت
کنترل دیابت
کنترل فشار خون
آهن و مکمل ویتامین برای مدیریت کم خونی
تزریق اریتروپویتین برای تحریک تولید سلول های قرمز خون
مکمل های کلسیم و ویتامین D
استفاده از داروهای باند کننده فسفات
نرم کننده های مدفوع برای یبوست
آنتی هیستامین ها برای خارش

افراد مبتلا به CKD / ESRD که ممکن است بیشتر مستعد ابتلا به عفونت باشند توصیه می شود که از واکسن های ( پنوموکوکی، هپاتیت B و A، انفلوانزا، H1N1 ( آنفولانزای خوکی ) استفاده کنند.

پیشگیری از بیماری مزمن کلیه
همیشه نمی توان از CKD جلوگیری کرد با این حال، شرایط مانند کنترل فشار خون بالا و دیابت کمک کننده است.
دستورالعمل های مربوط به داروها را دنبال کنید. مصرف بیش از حد بسیاری از داروهای از بین برنده درد، مانند داروهای ضد درد بدون نسخه، نظیر آسپیرین، ایبوپروفن ( Advil، موترین IB و غیره) و استامینوفن ( تیلنول ، غیره) می تواند به آسیب کلیه منجر شود و اگر شما بیماری کلیه دارید به طور کلی باید از خوردن آنها اجتناب شود از پزشک خود در مورد خطر داروها بپرسید.

حفظ وزن سالم - اگر شما در یک وزن سالم هستید توسط فعالیت فیزیکی در بیشتر روزهای هفته، آن وزن را حفظ کنید اگر شما نیاز به از دست دادن وزن دارید با پزشک خود در مورد استراتژی برای کاهش وزن و داشتن وزن سالم صحبت کنید. که اغلب شامل افزایش فعالیت بدنی روزانه و کاهش کالری می باشد.

سیگار نکشید - اگر شما یک فرد سیگاری هستید، با دکتر خود در مورد استراتژی برای ترک سیگار صحبت کنید.
منبع:foodregime.com

مرتبط با سلامت

• چگونه باید از کلیه ها محافظت کرد؟

- سالهاست که متخصصان علم اعصاب به نحوه یادگیری درمغزانسان پی برده اند. این افراد متوجه شدند که نه تنها هرنوع یادگیری یک نوع تغییر مولکولی و سلولی در مغز انسان بوجود می آورد، بلکه بعضی از یادگیری ها می تواند ساختار و کارکرد قبلی مغزما را تغییر داده و به آن شکل جدیدی بدهد. درعلم اعصاب این دومی را پلاستیسیتی (Plasticity) می گویند. پلاستیسیتی یک نوع توانایی مغزی است که مثلا بهبود حرکتی در یک فرد سکته مغزی را بعد از مدتی، توجیه می کند. امروزه با استفاده از روشهای تصویر برداری جدید و نیز رنگ آمیزی جدید در آزمایشگاه، ما مطمئنیم که مثلا یادگیری یک نوع رفتار، تغییرات سلولی و بیوشیمی خاصی را تولید می کند که به قول علمای اخلاق، آن رفتار در وجود انسان نهادینه می شود. همینطور در بیولوژی سلولی شناخت ثابت شده است که ساخت یک ایده فکری یا حتی فکر کردن به یک موضوع خاص، باعث تغییرات مولکولی و سلولی خاصی در مغز می شود. متخصصان علم اعصاب چنین نتیجه گیری کرده اند كه شناخت انسانی، اساسی کاملا بیولوژیک دارد و هر چه ارتباطات نورونی مغز انسان بین مراکز درک، تکلم و حرکت بیشتر باشد قدرت شناخت فکری انسان بالاتر است. جالب است بدانیم که هرچه ایده های انسانی انتزاعی تر باشند نیاز به ساختار ارتباطی قوی تر مغزی دارند و مغز ی قادر به انتزاعی فکر کردن است که واجد این ارتباطات پیچیده نورونی باشد.

3- امروزه مطالعات در مورد یادگیری مغزانسان بسیار وسیعتر از نظریات رفتارگرایان قرن نوزدهم است. هرچند متخصصان ثابت کرده اند که بسیاری از رفتارهایی که انسان آنها را یاد می گیرد مثل عادت، حساسیت و شرطی شدن اساس مولکولی و نورونی درمغزانسان دارند.

مثال ساده یادگیری، عادت (habituation) می باشد. در آزمایشگاه با استفاده از روشهای رنگ آمیزی سلولی (نورونها) مشخص شد وقتی حیوانی به یک رفتار عادت می کند ارتباطات نورونی (سینا پس نورون حسی به حرکتی) کاهش پیدا می کند و به تدریج میزان ماده انتقال دهنده (نوروترانسمیتر) در محل اتصال از یک فرد نرمال کمتر می شود. در جهت عکس وقتی موجودی به یک نوع رفتارحساس می شود (Sensitization) این اتصالات افزایش پیدا می کند. بخش عمده ای از یادگیری مربوط به حافظه (Memory) می باشد. امروزه ثابت شده است که درمغزانسان دو نوع کلی حافظه وجود دارد. نوعی از حافظه همان چیزی است که در نزد مردم عادی مشخص می شود وعمدتا مربوط به یادآوری آگاهانه مطالب یاد گرفته شده قبلی است (explicit) و نوعی از حافظه مربوط به ناخود آگاه است که عمدتا شامل بسیاری از رفتارهای یادگرفته شده قبلی یا مهارتهای قبلی مثل رانندگی می باشد. فردی که رانندگی را یادگرفته نیازی نیست که اعمال انجام شده را هرلحظه در ذهن خود مرور کند این نوع حافظه راحافظه درونی (implicit) می گویند. متخصصان متوجه شدند که در جریان یادگیری وقتی ما مطلبی را در حافظه کوتاه مدت ذخیره می کنیم که حداقل 1 ساعت در مغزمی ماند تغیییر فیزیولوژیک یا ساختار در مغز بوجود نمی آید. ولی وقتی این مطلب با چند بار تکرار وارد حافظه بلند مدت ما می شود حتما نیاز است که پروتئینهای جدیدی در محل اتصال نورونی بوجود آید. این متخصصان متوجه روشی شدند که مغز دراین پروسه بکار می برد و نام آنرا نیرومند سازی بلند مدت (Long Term Potentiation) یا به اختصار LTP گذاشتند. سلولهای قسمت مربوط به حافظه در مغز با استفاده از روش LTP قادرند که مطالب یاد گرفته شده را وارد حافظه بلند مدت کنند.

4- همه ما شنیده ایم که مختصری علاقه وهیجان، سرعت و شدت یادگیری را زیاد می کند. امروزه با استفاده از تکنیکهای آزمایشگاهی ذکر شده، مشخص شده است که هیجان(emotion) می تواندLTP را تشدید کرده و یا طولانی تر کند. مرکز هیجان در انسان هسته آمیگدال می باشد که با قسمتهای مربوط به حافظه یعنی هیپوکامپ کنار هم قرار گرفته اند و ارتباطات نورونی زیادی با هم دارند. فعال شدن نورونهای آمیگدال باعث طولانی تر شدن Firing نورونهای حافظه با استفاده از LTP می شوند (ما درمقالات آینده به طور مستقل به مسئله هیجانات می پردازیم) فعال بودن نورونهای سیستم هیجانی نه تنها مستقیما در تشدید روند LTP در هیپوکامپ کمک می کند بلکه از طریق فعال شدن قسمتهای پیشینی مغز و همچنین فعالیت مراکز تکمیلی سرعت و شدت یادگیری را تشدید می کند(attention  and  concentration)

5- تاکنون ما دو روش یادگیری را براساس تغییرات سلولی توضیح دادیم. روش اول که مغز رفتارهای یادگیرانه مثل عادت یا حساسیت را یاد می گیرد روش آپلیزیا (Aplysia) و واسطه شیمیایی آن سروتونین است انتهای نورون حسی در اتصال با نورون حرکتی سروتونین ترشح می کند. درعادت طولانی مدت (Long term habituation) که ارتباطات نورونی کاهش پیدا می کند میزان واسطه شیمیایی کاهش پیدا می کند (البته با ساختار نورونی به تعادل می رسد که این به معنی کاهش از نظر کمی نمی باشد) در حساسیت، گیرنده سروتونرژیک Serotonergic افزایش پیدا می کند (ممکن است همین افزایش گیرنده مبنایی برای رفتارهای نا هنجار در حساسیت باشد) در LTP گیرنده آدرنرژیک (Adernergic)  می باشد (به عنوان یک نکته بالینی بتا- بلاکرها می توانند تاثیرات منفی بر یادگیری دراز مدت بگذارند) همینطور ثابت شده است که آگونیستهای آدر نرژیک تاثیر مثبتی روی حافظه ویادگیری دارند.

6- توضیح فرآیند بیولوژیک یادگیری مبنایی است برای درک بیولوژی سلولی شناخت، رفتار و احساسات عالی. همینطور با استفاده از این تئوری، می توانیم فرایند اجتماعی شدن و رفتار فرد در اجتماع را توضیح دهیم. علاوه بر مطالب ذکر شده در حال حاضر متخصصان مشغول مطالعات تغییرات سلولی مغز هنگام احساسات عالی هستند امروزه شکی نیست که گردش فکر در مغز بیش از هر چیز تغییرات الکتروکیمیکال می باشد. قدرت درک و شناخت عالی تر یک مغز بستگی تام و تمامی به شکل گیری شبکه های نورونی در قسمتهای مختلف مغز دارد. امروزه مسئله شناخت انسانی بیش از اینکه یک مسئله فلسفی باشد یک مسئله کاملا علمی است. فلسفه به نظر من باید به تدریج پای خود را از حوزه مسائل شناختی بیرون بکشد. رسالت نوروآنالیز این است که با روشن ساختن مبنای بیولوژیک شناخت و رفتار انسان، دسترسی آسان فلسفه را به این حوزه ها با مشکل روبرو کند.

دکتر اردستانی22/8/86